De heilige Franciscus van Assisi (+1226) kwam in de Middeleeuwen op het idee om met kerstmis in 1223 in Greccio voor de eerste keer een kerststal op te zetten in de open natuur. Dit jaar dus 800 jaar geleden.
Met de toestemming van de paus liet hij er een altaar bij plaatsen en vierden men de heilige mis naast deze levende kersstal, waarbij Franciscus die diaken was, assisteerde en voorging in de preek.
Geleidelijk groeide hierdoor het gebruik van de kerststal die nu zijn weg ging zoeken ook naar de huizen van de gelovigen toe. Dit gebruik vond met name haar hoogtepunt in de Barok, het was de bloeiperiode van met name de Napolitaanse kerststallen uit de stad Napels in Zuid-Italië, waarin ook de ruimte kwam voor allerlei beroepen en prachtige landschappen, die men rondom de kersstal plaatste.
Toen de Frans revolutie in 1789 uitbrak en men schoon schip wilde maken onder de rijken en machtigen en men ook het geloof hardhandig aanpakte, God buiten spel zette en verving door menselijke waarden, werd ook in Frankrijk het kerst vieren in de kerk aangepakt en zelfs verboden. Kerken werden gesloten en men kon niet meer samen komen rondom de eucharistie en de kerststal.
De inwoners van de Provence lieten zich echter door deze verboden niet weerhouden en maakten beeldjes uit hout en keramiek, voorzien van typische Provençaalse klederdracht en plaatsten deze in hun eigen kerststal. Zo’n beeldje kreeg de naam santon mee, d.w.z. kleine heilige. En deze beeldjes werden afgebeeld en geplaatst in een dagelijks omgeving. Druk doende met de bezigheden van alle dag. En elk beeldje draagt iets mee, iets praktisch, iets wat te maken heeft met hun beroep of streekproduct zoals olijven of lavendel. En allen zijn zij op weg, richting kerststal, naar dat pasgeboren baby’tje.
Bij deze Franse santon kerststal ontbrak ook Sint Nicolaas, met zijn ezeltje en zijn rechterhand Père Fouettard (Frans voor de ranselende vader, vader geselaar of de zweepvader) natuurlijk niet. Ook zij kregen een plek op weg naar het kind in de Kribbe.
In de streek en de stad Grulich, tegenwoordig gelegen in Tsjechië Slowakije, maakte de Duitstalige bewoners van hout ook een eigen streekkerststal. Ook hier ontbrak Nicolaas niet. Hij werd hier vergezeld door een Engel en een Krampus ofwel duivel. Deze houten beeldjes dateren van rond 1880.
In het Beierse Berchtesgarden wordt Nicolaas door verschillende personen begeleid. Eén van deze begeleiders komt behalve in deze streek alleen nog in Mitterndorf (Oostenrijk) voor. Hij heet de Strohbuttnmandl. Het woord Buttnmandl is afgeleid van het Beierse dialectwoord ‘buttn’, dat zoveel betekent als rammelen of schudden. De Strohbuttnmandl zijn als het ware grote, lopende graanschoven. Ook dit gebruik vind je terug als figuurtjes bij de kerststal. Ook hier wordt Nicolaas begeleidt door de Krampus.
In het Baskenland van Spanje mag een bijzonder figuurtje ook niet ontbreken in de kerststal. In Catalonië tref je namelijk de zogenaamde caganer aan. De naam caganer is het Catalaanse woord voor kakker.
Zo’n poepend figuurtje in honderden soorten te verkrijgen op kerstmarkten en in souvenirwinkels. De klassieke caganer draagt Catalaanse kleding, maar zeker zo populair zijn de kakkers die beroemdheden of Spaanse politici uitbeelden. Poep werd namelijk als mest gebruikt om het land te bemesten en het zo vruchtbaar te maken. Caganers zouden zorgen voor geluk en welvaart in het nieuwe jaar. In elke kerststal staat een poepend figuurtje. Het figuurtje werd waarschijnlijk eind zeventiende of begin achttiende eeuw in kerststalletjes geïntroduceerd, maar het kwam daarvoor al op Catalaans tegelwerk voor.
Nicolaas is een adventsheilige, die verwijst naar de komst van Christus. Daarom heeft hij ook een bijzondere plek in de stal. Wellicht een mooie traditie, ook voor u? In vele Europese landen is hij de geschenkenbrenger in de decembermaand, en wel op 5-6 december. In andere landen is dit m.n. onder protestantse invloed het Kerstkind geworden. het Kerstkind brengt de geschenken op 24 december. vaak vergezeld door de Kerstman.
Reactie plaatsen
Reacties